Addysg oportiwnistaidd i’r cyhoedd
Mae’r amrywiaeth mewn symptomau o wahanol ganserau yn eang iawn ac mae yna nifer o symptomau fflag goch. Dylai pobl geisio sylw meddygol pan mae yna newid i weithrediad arferol. Wrth asesu pobl, dylid darparu rhwyd ddiogelwch, gan egluro pryd a pham y dylent ddychwelyd. Rhai symptomau ddylai fod yn arwyddion o berygl yw:
- Problemau anadlu yn gwaethygu
- Peswch parhaus
- haemoptysis na ellir ei egluro
- Llais cras
- Gwaedu o’r wain na ellir ei egluro
- Gwaedu ar ôl y menopos
- Camdreuliad parhaus
- Dysffagia
- Clefyd melyn na ellir ei egluro
- Doluriau ceg nad ydynt wedi gwella ar ôl 3 wythnos
- Chwysu yn ystod y nos
- Lympiau yn y frest neu newidiadau
- Chwyddo yn yr abdomen
- Colli pwysau na ellir ei egluro
- Gwaedu o’r rectwm
- Newid yn arferion y coluddyn
- Haematuria
- Haint parhaus ar y llwybr wrinaidd
- Briw pigmentog amheus ar y croen
- Brys ac amledd wrinaidd
- Lwmp neu fas parhaus
- Poen na ellir ei egluro
- Blinder parhaus neu na ellir ei egluro
- Poen/chwydd yn yr esgyrn
Mae yna rai adnoddau defnyddiol iawn sydd yn darparu cymorth, canllawiau ac argymhellion ymarferol ynghylch atgyfeirio ar gyfer meddygon teulu.
- NICE - Suspected cancer: recognition and referral guidelines (Mehefin 2015)
-
Mae hwn yn rhoi canllawiau i weithwyr gofal iechyd proffesiynol ynghylch argymhellion mewn perthynas ag atgyfeirio yn seiliedig ar ganser yn ôl safle tarddiad. Mae yna rai awgrymiadau newydd sydd wedi eu hychwanegu yn 2015.
- BMJ - Adult cancer infographic identifying NICE guidance on referral for cancer (Gorfennaf 2015)
-
Mae hwn yn ffeithlun lliwgar a hawdd ei ddefnyddio ynglŷn â chanllawiau atgyfeirio oedolion yn achos canser a amheuir yn seiliedig ar symptomau, a gynhyrchwyd gan BMJ.
- BMJ - Childhood cancer infographic identifying NICE guidance on referral for cancer (Gorfennaf 2015)
-
Mae hwn yn ffeithlun gan BMJ ynghylch canllawiau atgyfeirio plant yn achos canser a amheuir yn seiliedig ar symptomau.
- MacMillan Cancer Support Rapid Referral Guidelines
-
Cynhyrchwyd hwn gan MacMillan yn seiliedig ar ganllawiau NICE gyda mewnbwn gan feddygon teulu MacMillan. Nid yw hwn yn amnewidyn am allu clinigol, a dylid ei ddefnyddio fel canllawiau yn unig.