Rheoli wlserau gwythiennol ar y goes
THERAPI GLANHAU A MEDDALU
Mae gofal croen da (therapi glanhau a meddalu) yn hanfodol wrth reoli wlserau gwythiennol ar y goes. Mae therapi meddalu yn gweithio mewn dwy ffordd:
- GODDEFOL - Mae meddalyddion yn lipidau sydd yn achludo wyneb y croen, ac thrwy hynny mae’n atal colli dŵr o’r epidermis
- GWEITHREDOL - Mae lleithyddion yn emylsyddion lipid sydd yn lleithio’r croen drwy roi gwlybyrydd ar wyneb y croen. Mae’n gweithio drwy symud dŵr o’r dermis ac i’r epidermis.
Mae meddalyddion lleithio’r croen drwy gynyddu swm y dŵr a ddelir yn yr epidermis. Mae’r achludo yma ar gyfer therapi meddalu yn gweithio os defnyddir sylweddau seimllyd megis petrolatum. Mae’n gweithio drwy symud dŵr o’r dermis i’r epidermis. Wrth i’r meddalyddion gynyddu swm y dŵr yn yr epidermis ac yn gwneud i’r croen fod yn llai sych, maent hefyd yn achosi effaith gwrth-brwritig, sydd yn aml yn fuddiol i bobl sydd yn gwisgo rhwymynnau cywasgu neu hosanwaith.
Yr elfen allweddol o ofal croen ar gyfer rhan isaf y goes yr effeithir arno gan glefyd gwythiennol ac oedema cysylltiedig yw fod y clinigwr yn adnabod cyflyrau croen tanategol, megis eczema gwythiennol, lipodermatosclerosis neu hyperceratosis, ac yn eu trin yn briodol a pharhaus. Bydd rhoi meddalyddion yn cadw’r croen yn hydwyth a dylid parhau â’r drefn yma am gyfnod amhenodol yn ddelfrydol. Mae eli yn debygol o gynhyrchu llai o adweithiau niweidiol gan eu bod yn cynnwys llai o synwyryddion o'u cymharu â golchdrwythau, geliau a hufenau ac felly maent yn well dewis wrth drin pobl ag eczema gwythiennol (mae angen steroidau amserol cymedrol i gryf hefyd yn y tymor byr i drin yr ecsema).
Nodyn i ragnodwyr mewn perthynas â hufen Dyfrllyd - mae sodiwm lawryl sylffonad (SLS) (un o gydrannau hufen dyfrllyd) yn lanhedydd ac arwynebydd ac mae wedi cael ei ddefnyddio’n helaeth oherwydd ei nodweddion tewhau ac emylsio. Ond, mae astudiaethau diweddar wedi dangos na ddylid ei ddefnyddio fel cynnyrch golchi neu feddalydd i’w adael ar y croen oherwydd mae’n bosibl iddo niweidio’r croen ac effeithio ar y ffwythiant rhwystro.
Darllen ychwanegol
Datganiad EWMA 5.3g: Mewn perthynas â rheoli’r croen amgylchynol, dylid ystyried paratoadau rhwystr argroenol er mwyn lleihau erythema a mwydo o VLUau. Gellir trin ecsema gwythiennol gyda steroidau argroenol tymor byr.
2. HAINT MEWN WLSERAU COES GWYTHIENNOL
Datganiad Trin Haint 5.2.e: Ni ddylid cymryd swabiau bacteriol yn rheolaidd oni bai bod arwyddion clinigol o haint yn bresennol, sydd yn cynnwys:
- Poen newydd neu gynyddol yn y briw
- Oedi yn y broses wella
- Meinwe brau neu hyper-ronynnog
- Gwres cynyddol
- Mwy o arogl o’r briw
- Mwy o gelloedd gwyn
- Mwy o chwydd yn lleol
- Pyrecsia
Cyn cymryd swab briw, sicrhewch bod yr wlser wedi ei lanhau gyda dŵr tap.
Dylid gwneud diagnosis o haint clwyf ar y cyflwyniad clinigol a'r canlyniadau gwaed cysylltiedig. Fodd bynnag, os oes angen arweiniad ar ragnodi gwrthfiotigau bydd canlyniad y swab clwyf yn cynorthwyo'r broses benderfynu hon.
Ni argymhellir defnyddio gwrthfiotigau argroenol
Argymhellir defnyddio dresins gwrthficrobaidd argroenol ar gyfer haint lleol neu’n broffylactaidd am gyfnod o 2 wythnos fel ataliad mewn briwiau risg uchel (wlserau troed diabetig), er enghraifft mêl, arian, iodin cadecsomer a PMHB.
Dylid gweld cleifion â haint bob 2-3 diwrnod nes y gelir gwelliant clinigol. Awgrym o hynny fyddai llai o lid, meinwe ronynnol iach a choch yn cael ei ddatblygu, lleihau exudate a pyrexia a phoen.
Os nad yw'r haint yn datrys, ailedrych ar ganlyniad swab y clwyf ac ystyried newid y gwrthfiotig ar sail argymhellion sensitifrwydd. Cyhoeddwyd canllawiau NICE ar haint briw ar y coesau a rhagnodi gwrthficrobaidd ym mis Chwefror 2020
https://www.nice.org.uk/guidance/ng152
3. ASESU POEN
Defnyddiwch offeryn asesu poen dibynadwy - er enghraifft y Raddfa Analog Weledol (VAS) i gofnodi difrifoldeb ac amlder poen a hefyd asesu effaith poen ar weithgareddau beunyddiol y claf.
4. DRESINS
Wrth ystyried sut i wisgo clwyfau, ystyriwch 4 egwyddor sylfaenol yr acronym AMSER:
‘Tissue’/Meinwe – aseswch math y meinwe a gwaredu unrhyw feinwe marw er mwyn annog i feinwe ronynnol iach ffurfio
‘Inflammation’/llid a haint – chwiliwch am unrhyw dystiolaeth o haint a thrin hynny yn briodol
‘Moisture balance’/Cydbwysedd gwlybaniaeth - hanfodol i reoli ‘exudate’ (hylif clwyf) yn llwyddiannus i gynnal amgylchedd clwyf llaith sy'n hanfodol ar gyfer gwella gorau posibl
‘Edge’/Ochr - tynnwch unrhyw grafiadau a fydd yn rhwystr i ddatblygiad yr epidermis newydd ar draws gwely'r clwyf. Gellir gwneud hyn naill ai â llaw neu trwy ddefnyddio dresin hydrocolloid neu ddewis arall sy'n rhoi lleithder i wely'r clwyf.
Datganiad EWMA 5.3.f: argymhellir dresins anadlol syml ar gyfer y rhan fwyaf o wlseriad gwythiennol ar y goes bach nad ydynt yn gymhleth. Ond, mae angen dresin addas er mwyn trin problem benodol. Os yw’n ymddangos bod y briw wedi ei heintio, gellir defnyddio dresin gwrthficrobaidd am hyd at bythefnos, ac yna adolygu.
Os yw sylfaen y briw yn cynnwys cen sych neu feinwe necrotig, dylid defnyddio dresin fydd yn hydradu’r briw ac yn gwaredu cen, megis hydrocoloid neu hydrogel. Dylid defnyddio dresins amsugnol neu amsugnol iawn os yw’r lefelau archwys yn uchel, a newid y dresin yn aml.
Mae angen amddiffyn y croen peri-clwyf rhag mwydo gyda hufen rhwystr/chwistrell ac os yw'n arbennig o boenus wrth wisgo, ystyriwch driniaeth silicon i'w dynnu'n atrawmatig.
5. THERAPI CYWASGU
Datganiad EWMA 5.3.a: Argymhellir therapi cywasgedd yn hytrach na dim cywasgedd ar gyfer cleifion sydd â VLUau er mwyn hyrwyddo gwella.
Therapi cywasgu a ddefnyddir yn briodol yw conglfaen y driniaeth, a dangoswyd ei fod yn gwella cyfraddau gwella mewn cleifion sydd ag wlseriad gwythiennol ar y goes. Mae rhwymynnau cywasgu a ddefnyddir yn allanol ar ran isaf y goes, yn cynyddu’r pwysedd ar y croen a’r strwythurau tanategol, a thrwy hynny mae’n gwella dychweliad gwythiennol ac yn helpu i wella’r symptomau yn rhan isaf y goes (megis oedema a diffyg gwythiennol cronig).
Defnyddir bandio cywasgu graddedig i drin briwiau gweithredol gyda'r pwysau uchaf (40mmHg) wrth y ffêr a'r pwysau'n lleihau tuag at y pen-glin (20mmHg). Mae yna ddewis eang o opsiynau ar gael ar gyfer cyflawni cywasgu addas. Os na ellir goddef system dau neu bedwar cydran, mae yna becynnau o hosanwaith wlserau coes ar gael neu systemau rhwymo (sy'n caniatáu i gleifion hunanreoli fel nad oes angen eu cymhwyso gan weithiwr proffesiynol gofal iechyd), allai fod yn fwy priodol.
Mae rhoi pwysau yn uniongyrchol ar goes yn cael ei fesur mewn mmHg. Mae faint o bwysau sydd ei angen yn dibynnu ar y patholegau tanategol a gallu’r claf i ddioddef cywasgu.
Datganiad EWMA 5.3.b: ar gyfer cleifion gyda VLU argymhellir cywasgedd uchel yn hytrach na chywasgedd isel er mwyn hybu’r gwella
Dosbarthiad pwyseddau:
Ysgafn - <20mmHG
Cymedrol – 20 – 40mmHG
Cryf – 40-60mmHG
Cryf Iawn - >60mmHG
Argymhellir pwyseddau o >40mmHg ar gyfer trin wlseriad gwythiennol ar y goes, ond efallai na fydd hynny yn bosibl ar gyfer cleifion eiddil neu hŷn. Dylid ond defnyddio pwyseddau >60mmHg ar gyfer cleifion â lymffoedema.
Mae astudiaeth EVRA wedi dangos gostyngiad yn yr ailddigwyddiad os cyfeirir y claf am surgical ymyriad yn gynnar yn eu cyflwyniad briw coes gwythiennol https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1801214 (cyrchwyd 15/12/2020)
Datganiad EWMA 5.3. d: Ar gyfer cleifion ag wlserau cymysg, rydym yn argymell defnyddio cywasgedd wedi ei addasu ar gyfer cleifion sydd â chlefyd rhydwelïau llai difrifol: ABPI >0.5
Mae ABPI y claf yn ffactor o bwys wrth bennu'r lefelau cywasgu y gellir eu goddef. Bydd angen lefelau is o gywasgu ar gleifion sydd wedi peryglu cylchrediad prifwythiennol er mwyn osgoi'r risg o ddifrod pwysau neu waethygu ischaemia. Mae llai o systemau cywasgu ar gael i'w defnyddio'n ddiogel mewn cleifion â chlefyd prifwythiennol (ABPI rhwng 0.5 i 0.8)
Darllen ychwanegol:
Undeb Byd-eang Cymdeithasu Gwella Briwiau (WUWHS). Egwyddorion ymarfer gorau: Compression in venous leg ulcers. A consensus document. Llundain: MEP Ltd, 2008